विशेष घटक योजना 2025-26 : ग्रामीण महिलांसाठी डिजिटल व रोजगाराचे नवे पर्व

प्रस्तावना

आजच्या आधुनिक काळात जग एका क्लिकवर जोडले गेले आहे. मोबाईल, इंटरनेट आणि संगणक या तिन्ही गोष्टींनी आपला दैनंदिन व्यवहार, व्यवसाय व शिक्षण पूर्णपणे बदलून टाकले आहे. शहरी भागात ही क्रांती सहज अनुभवता येते, पण ग्रामीण भागातील महिला व मुली या संधींपासून अजूनही वंचित आहेत.

अनेकांना डिजिटल जगाची माहिती नाही, रोजगाराच्या संधी कमी आहेत, तर काहींना कौशल्य असले तरी योग्य मार्गदर्शन नसल्याने त्या मागे पडतात. या पार्श्वभूमीवर “जिल्हा परिषद सेवा संपन्न योजना 2025-26” ही एक महत्त्वाची पुढाकार योजना म्हणून समोर आली आहे.

या योजनेतून ग्रामीण महिलांना आधुनिक कौशल्याधारित प्रशिक्षण, संगणक साक्षरता, टॅली अकाउंटिंग, फॅशन डिझायनिंगसारख्या कोर्सेसद्वारे स्वावलंबी होण्याची संधी मिळणार आहे.

योजनेची पार्श्वभूमी

ही योजना महाराष्ट्र सरकार व जिल्हा परिषद सोलापूर यांच्या संयुक्त विद्यमाने राबवली जात आहे. महिला व बालकल्याण विभागाच्या माध्यमातून ग्रामीण भागातील महिला आर्थिकदृष्ट्या सबळ व्हाव्यात, त्यांना डिजिटल कौशल्ये मिळावीत व नोकरी/स्वरोजगाराच्या संधी उपलब्ध व्हाव्यात हा यामागचा उद्देश आहे.

डिजिटल दरी (Digital Divide) हा आजच्या काळातील सर्वात मोठा प्रश्न आहे. शहरी भागातील महिला सहजपणे इंटरनेट वापरतात, ऑनलाइन बँकिंग करतात, तर ग्रामीण भागातील महिला अजूनही कागदोपत्री पद्धतीवर अवलंबून आहेत. यामुळे त्यांचा विकास थांबतो.

ही योजना महिलांना तंत्रज्ञानाच्या मुख्य प्रवाहात आणणारे पूल आहे.

या योजनेची प्रमुख उद्दिष्टे

महिला सबलीकरण – महिलांना आर्थिक व सामाजिकदृष्ट्या सक्षम बनवणे.
डिजिटल शिक्षणाचा प्रसार – MS-CIT, टॅलीसारख्या कोर्सेसद्वारे संगणक साक्षरता वाढवणे.
रोजगार निर्मिती – प्रशिक्षणानंतर नोकरी व उद्योजकतेच्या संधी उपलब्ध करणे.
स्वउद्योगाला चालना – महिला स्वतःचे छोटे व्यवसाय सुरू करू शकतील यासाठी प्रेरित करणे.
ग्रामीण विकास – महिलांच्या प्रगतीतून संपूर्ण गावाचा विकास साधणे.

योजना का आवश्यक आहे?

ग्रामीण महिलांच्या आयुष्यात अनेक अडथळे आहेत:

शैक्षणिक अडचणी – अनेक महिला 7 वी किंवा 10 वी नंतर शिक्षण थांबवतात.
तंत्रज्ञानाचे ज्ञान कमी – संगणक, ऑनलाइन पेमेंट, ई-मेल यांची माहिती नसते.
रोजगाराच्या मर्यादित संधी – गावात फारशा नोकऱ्या उपलब्ध नसतात.
आर्थिक अवलंबित्व – घरातील पुरुषांवर आर्थिक जबाबदारी सोपवली जाते.
सामाजिक बंधने – महिलांना बाहेरगावी नोकरी करण्यास परवानगी नसते.

या योजनेमुळे महिलांना गावात राहूनच प्रशिक्षण मिळते आणि त्या घरबसल्या स्वावलंबी होऊ शकतात.

योजना कोणासाठी आहे?

पात्रता निकष

MS-CIT कोर्स – 7 वी ते 12 वी उत्तीर्ण महिला व मुली.
टॅली अकाउंटिंग कोर्स – किमान 10 वी उत्तीर्ण महिला.
फॅशन डिझायनिंग व इतर कोर्सेस – कौशल्य शिकण्याची इच्छा असलेल्या सर्व महिलांसाठी.
निवड प्रक्रिया – ग्रामपंचायत व पंचायत समितीकडून पडताळणी होईल.

योजनेचे मुख्य घटक

1. संगणक शिक्षण (MS-CIT)

संगणक ऑपरेशन, टायपिंग व इंटरनेटचा मूलभूत वापर.
ई-मेल, ऑनलाइन फॉर्म भरने, डिजिटल पेमेंट्स.
सायबर सुरक्षिततेविषयी माहिती.
शासकीय व खाजगी क्षेत्रात डिजिटल नोकरीच्या संधी.

2. टॅली अकाउंटिंग कोर्स

अकाउंटिंग व बुककीपिंगचे मूलभूत ज्ञान.
लघुउद्योग व किरकोळ व्यवसायांसाठी हिशोब ठेवणे.
टॅली ERP सॉफ्टवेअरवर काम करण्याचे प्रशिक्षण.
बँक, सहकारी संस्था, खाजगी कंपन्यांमध्ये नोकरीची संधी.

3. फॅशन डिझायनिंग कोर्स

कपडे शिवणे, डिझाइन तयार करणे, बाजारातील ट्रेंड समजून घेणे.
स्वतःचा बुटीक किंवा टेलरिंग युनिट सुरू करण्याची क्षमता.
महिलांच्या आवडीला व्यवसायात रूपांतर देणे.

4. इतर कौशल्य प्रशिक्षण

हस्तकला, शिवणकला, पाककला, सौंदर्यप्रसाधन प्रशिक्षण.
स्थानिक बाजारपेठेतील मागणीनुसार प्रशिक्षण कोर्सेस.
स्वउद्योग सुरू करण्यासाठी सल्ला व मार्गदर्शन.

अर्ज प्रक्रिया

1. ऑनलाइन अर्ज कसा करावा?

अधिकृत पोर्टल : https://wcdzpsolapurportal.in
अर्ज कालावधी : 05 ऑगस्ट 2025 ते 31 ऑगस्ट 2025
पोर्टलवर नोंदणी करून अर्ज भरावा व सबमिट करावा.

2. आवश्यक कागदपत्रे

शैक्षणिक प्रमाणपत्रे (7 वी, 10 वी, 12 वी उत्तीर्ण).
रहिवासी दाखला.
आधारकार्ड.
पासपोर्ट साइज फोटो.
पंचायत समितीकडून पडताळणी प्रमाणपत्र.

3. अर्ज सादर करणे

ऑनलाइन अर्जाची प्रिंट काढून आवश्यक कागदपत्रांसह पंचायत समितीकडे जमा करणे.

महत्त्वाच्या तारखा

ऑनलाइन अर्जाची सुरुवात : 05 ऑगस्ट 2025
अर्जाची अंतिम तारीख : 31 ऑगस्ट 2025
पडताळणीची अंतिम तारीख : 15 सप्टेंबर 2025

प्रशिक्षणानंतर मिळणारे फायदे

डिजिटल कौशल्य विकास

महिलांना संगणक व इंटरनेटचे प्रशिक्षण मिळाल्याने डिजिटल साक्षरता वाढेल.

रोजगाराच्या संधी

बँका, कंपन्या, शासकीय प्रकल्पांमध्ये नोकरीच्या संधी उपलब्ध होतील.

स्वउद्योगाची संधी

फॅशन डिझायनिंग, हस्तकला व शिवणकला यांमुळे घरीच व्यवसाय सुरू करता येईल.

आर्थिक स्वावलंबन

महिलांच्या हातात उत्पन्न आल्याने कुटुंबाची आर्थिक प्रगती होईल.

सामाजिक सक्षमीकरण

शिक्षित व स्वावलंबी महिला गावातील आदर्श ठरतील.

अर्ज करताना लक्षात ठेवायच्या टिप्स

सर्व कागदपत्रे आधीच स्कॅन करून ठेवा.
इंटरनेट स्थिर असलेल्या ठिकाणी अर्ज करा.
फॉर्ममधील सर्व माहिती नीट तपासा.
सबमिट केल्यानंतर प्रिंट काढून सुरक्षित ठेवा.
चुकीची माहिती दिल्यास अर्ज बाद होऊ शकतो.

प्रेरणादायी यशोगाथा (काल्पनिक उदाहरणे)

1. सुमन ताईची कहाणी

सोलापूर जिल्ह्यातील छोट्या गावातील सुमन ताई ही 10 वी उत्तीर्ण गृहिणी होती. आर्थिक परिस्थिती कमकुवत असल्याने तिला नोकरी मिळत नव्हती. परिषद सेवा संपन्न योजनेतून टॅली कोर्स करून तिला जवळच्या बँकेत नोकरी मिळाली. आज ती दरमहा 12,000 रुपये कमावते आणि कुटुंबाचा आधार आहे.

2. अंजलीचा प्रवास

अंजलीला शिवणकामाची आवड होती पण साधने नव्हती. या योजनेतून फॅशन डिझायनिंग कोर्स पूर्ण केल्यानंतर तिने गावातच छोटंसं बुटीक सुरू केलं. सणासुदीच्या काळात तिच्या ऑर्डर्स दुप्पट होतात आणि ती पाच महिलांना रोजगार देते.

3. मीनाक्षीचे यश

मीनाक्षीला संगणक वापरता येत नव्हता. MS-CIT कोर्स केल्यानंतर तिने ऑनलाइन फॉर्म भरणे, डिजिटल पेमेंट्स शिकले आणि आता ती गावातील इतर महिलांना शिकवते. तिच्या या कौशल्यामुळे तिला पंचायत कार्यालयात अर्धवेळ नोकरी मिळाली.

योजना राबवणारी यंत्रणा

महिला व बालकल्याण विभाग, जिल्हा परिषद सोलापूर या योजनेचे प्रमुख कार्यान्वयन करतील.
ग्रामपंचायत व पंचायत समिती अर्जदारांना मार्गदर्शन व पडताळणी करतील.
स्थानिक संगणक प्रशिक्षण केंद्र व कौशल्य विकास संस्था प्रशिक्षण देतील.

ग्रामीण भागातील महिलांसाठी रोजगार आणि शिक्षण हे आजही एक मोठं आव्हान आहे. कुटुंबातील जबाबदाऱ्या, आर्थिक मर्यादा आणि सामाजिक बंधने यामुळे त्यांना स्वतःच्या कौशल्यांचा विकास करण्याची संधी कमी मिळते. मात्र, परिषद सेवा संपन्न योजना 2025-26 ही केवळ प्रशिक्षणपुरती मर्यादित नसून महिलांच्या संपूर्ण जीवनशैलीत बदल घडवणारी योजना आहे.
ही योजना महिलांना डिजिटल जगाशी जोडण्याबरोबरच त्यांना स्वतःच्या पायावर उभं राहण्याचं सामर्थ्य देते. संगणक, टॅली अकाउंटिंग, फॅशन डिझायनिंगसारखी कौशल्ये शिकल्यावर महिलांना फक्त नोकरी मिळत नाही, तर त्यांच्यात निर्णयक्षमता आणि आत्मविश्वासही वाढतो.
एकदा महिला आर्थिकदृष्ट्या सक्षम झाली की तिचं कुटुंबही पुढे जातं. मुलांच्या शिक्षणावर अधिक खर्च करता येतो, घरातील आरोग्यसुविधा सुधारतात आणि घरातल्या मुलींनाही पुढे शिकण्याची प्रेरणा मिळते. हीच खरी सामाजिक क्रांतीची सुरुवात आहे.
योजनेमुळे गावात लहान लहान उद्योग उभे राहतील – कोणी बुटीक सुरू करेल, कोणी शिवणकला व्यवसाय उभा करेल, तर कोणी डिजिटल सेवा केंद्र चालवेल. यामुळे गावातील बेरोजगार युवक-युवतींसाठीही रोजगारनिर्मितीची नवी दारे उघडतील.
सरकारचाही उद्देश फक्त आजचाच नाही, तर पुढील ५ ते १० वर्षांत ग्रामीण भाग पूर्णपणे डिजिटल आणि आर्थिकदृष्ट्या मजबूत करण्याचा आहे. अशा योजनांमुळे शहरी आणि ग्रामीण भागातील अंतर कमी होईल आणि संपूर्ण समाज प्रगत होईल.
या योजनेतून प्रशिक्षण घेणाऱ्या महिलांनी स्वतःपुरत्या मर्यादित न राहता, गावातील इतर महिलांना आणि मुलींना देखील मार्गदर्शन करणे गरजेचे आहे. अशा प्रकारे एक महिला शंभर महिलांना घडवू शकते आणि गावाचा संपूर्ण चेहरामोहरा बदलू शकते.

निष्कर्ष

परिषद सेवा संपन्न योजना 2025-26 ही ग्रामीण महिलांसाठी रोजगार, डिजिटल साक्षरता आणि आर्थिक स्वावलंबनाचे दार उघडणारी योजना आहे. आधुनिक तंत्रज्ञानाचे ज्ञान मिळवून महिलांना स्वबळावर उभे राहण्याची संधी मिळेल.

प्रत्येक पात्र महिलेनं या योजनेचा लाभ घ्यावा आणि स्वतःच्या भविष्याला उज्ज्वल दिशा द्यावी – हीच अपेक्षा.

RayatDoot News Popular Blog

जिल्हा परिषदेची महिला व मुलींसाठी विशेष घटक योजना 2025-26